Jakie sprawy cywilne są rozstrzygane przez sądy? Czy Sąd rozstrzygnie sprawę o obniżenie alimentów, wniosek o zabezpieczenie czy też pozew o zapłatę?
Ogłoszenie stanu epidemii skutkowało odwołaniem wyznaczonych rozpraw sądowych. Dopiero uchwalenie nowelizacji do ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczeniem COVID-19 i innych chorób zakaźnych, skutkowało unormowaniem działań sądów w zakresie dalszego prowadzenia spraw sądowych. Do momentu jej przyjęcia, sądy nadal na posiedzeniach niejawnych wydawały postanowienia w sprawach cywilnych (w tym gospodarczych, pracy), rodzinnych i opiekuńczych.
Czy do Sądu można złożyć pozew o zapłatę, o obniżenie wysokości alimentów czy też wniosek o pozbawienie władzy rodzicielskiej?
Tak, oczywiście, jednak wyłącznie za pośrednictwem operatora pocztowego. Biura podawcze sądów są zamknięte, a możliwość wejścia do budynku wymaga przedłożenia wezwania do stawiennictwa w sprawie tzw. pilnej.
Co to jest sprawa pilna i czy są rozstrzygane również inne sprawy?
Sądy wyłącznie procedują nad sprawami pilnymi w okresie stanu zagrożenia epidemiologicznego albo stanu epidemii. Katalog spraw pilnych jest zamknięty w tym znaczeniu, że jest wykaz spraw, które Sądy mają obowiązek zawsze rozpatrywać. Sprawami pilnymi cywilnymi są:
- odebranie osoby podlegającej władzy rodzicielskiej lub pozostającej pod opieką,
- sprawy o których mowa w ustawie z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz. U.z 2018 r. poz. 1878 oraz z 2019 r. poz. 730 i 1690),
- dotyczące umieszczenia lub przedłużenia pobytu nieletniego w schronisku dla nieletnich,
- dotyczące umieszczenia małoletniego cudzoziemca w placówce opiekuńczo-wychowawczej,
- z zakresu postępowania wykonawczego w powyższych sprawach,
- wniosków o ustanowienie kuratora w celu reprezentowania interesów małoletnich
w postępowaniu przed sądem lub innym organem w sprawach pilnych; - sprawy o których mowa w ustawie z dnia 22 listopada 2013 r. o postępowaniu wobec osób z zaburzeniami psychicznymi stwarzających zagrożenie życia, zdrowia lub wolności seksualnej innych osób (Dz. U. z 2019 r. poz. 2203 oraz z 2020 r. poz. 278);
- przesłuchania przez sąd osoby w trybie zabezpieczenia dowodu lub co do której zachodzi obawa, że nie będzie można jej przesłuchać na rozprawie
- o rozpoznanie wniosku restrukturyzacyjnego w rozumieniu ustawy z dnia 15 maja 2015 r. prawo restrukturyzacyjne,
- przedmiocie nakazania przez sąd opuszczenia mieszkania przez członka rodziny wspólnie zamieszkującego mieszkanie, który swoim zachowaniem polegającym na stosowaniu przemocy w rodzinie czyni szczególnie uciążliwym wspólne zamieszkiwanie na podstawie ustawy z art. 11 a ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie.
Czy sąd może uznać daną sprawę za sprawę pilną, mimo, że nie jest w kategorii spraw wymienionych powyżej? Są przecież takie sprawy, które powinny być rozpatrywane natychmiast, np. z powodu braku środków do życia, niepłacący kontrahent?
Tak, prezes właściwego sądu może zarządzić rozpoznanie każdej sprawy jako pilnej, jeżeli jej nierozpoznanie mogłoby spowodować:
- niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia ludzi lub zwierząt;
- poważną szkodę dla interesu społecznego, albo ze względu na grożącą niepowetowaną szkodę materialną
- Sprawa może być rozpoznana również jako pilna gdy wymaga tego dobro wymiaru sprawiedliwości.
W rezultacie każda sprawa cywilna, np. o kontakty, o obniżenie alimentów, zapłatę, z prawa pracy, może zostać przez prezesa sądu uznana za sprawę pilną. W ustawie brak jest wskazania procedury składania wniosku bezpośrednio do prezesa sądu. W praktyce wygląda to w następujący sposób. Przedstawię to na przykładzie sprawy o obniżenie alimentów. Pamiętajmy, że komornik cały czas prowadzi postępowanie egzekucyjne. Pozew o obniżenie alimentów sporządzany jest jak dotychczas, ale w tytule pisma piszemy pozew o obniżenie alimentów wraz z wnioskiem o zabezpieczenie i o zaliczenie niniejszej sprawy do kategorii spraw pilnych. Dla zwiększenia szansy uznania sprawy jako pilnej, należy złożyć wniosek o zabezpieczenie i odpowiednio go umotywować. Kolejną cenną radą jest to, iż we wniosku o zabezpieczenie lepiej powołać się wyłącznie na dowody z dokumentów a nie osobowe – na tym etapie należy je zastąpić oświadczeniami pisemnymi. W ten sposób sąd na posiedzeniu niejawnym, zza tzw. biurka może rozstrzygnąć wniosek o zabezpieczenie.
Co jeśli prezes sądu nie wyda zarządzenia o zaliczeniu sprawy jako sprawy pilnej, czy można się odwołać?
Nie ma możliwości odwołania się. Po pierwsze prezes sądu wyda zarządzenie (pozytywne) o zaliczeniu sprawy, jako sprawy pilnej, a nie o odmowie jej zaliczenia. Po drugie, w obiegu będzie wyłącznie rozstrzygnięcie pozytywne, które nie ma formy orzeczenia(postanowienia, wyroku), a od zarządzenia, od tej kategorii rozstrzygnięć – brak jest możliwości odwołania się. Wreszcie po trzecie, decyzja prezesa sądu ma charakter uznaniowy, ale nie dowolny.
Co to oznacza, że decyzja prezesa ma charakter uznaniowy?
W praktyce, oznacza to, że jeden sędzia może uznać wystąpienie przesłanek zawartych w art. 14 a ustęp 9 ustawy z dnia 31 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw, a drugi niekoniecznie. Dlatego tak ważne jest dobrze sporządzone uzasadnienie ich wystąpienia. Powyższe jest wynikiem tego, iż zaistniałe przesłanki takie jak:
- niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia ludzi lub zwierząt;
- poważna szkoda dla interesu społecznego,
- grożąca niepowetowana szkodę materialną
- dobro wymiaru sprawiedliwości
Powyższe przesłanki są sformułowane na poziomie ogólnym oraz charakteryzuje je skrótowość. Zasady stosowania tych przesłanek obejmują okoliczności trudne do wymierzenia czy też zweryfikowania. Brak jest legalnego pojęcia poważnej szkody dla interesu społecznego, dobro wymiaru sprawiedliwości, niebezpieczeństwa dla życia, zdrowia. To oznacza, że mogą być one odmiennie w konkretnej sprawie interpretowane. Wskazane przesłanki zostały zaczerpnięte z postępowania administracyjnego i procedury karnej.
Czy warto jest obecnie składać sprawy do sądu?
Sądy rozstrzygają sprawy wg kolejności wpływu, pozwoli to zarezerwować szybszy termin po odwołaniu stanu zagrożenia epidemiologicznego albo stanu epidemii. Wniesienie do sądu pozwu w zakresie spraw gospodarczych, wszelkich cywilnych przerywa bieg przedawnienia roszczenia. Pomimo zawieszenia terminów sądowych, terminy materialne- przedawnienia nadal biegną (pamiętajmy, że obecnie wynoszą 3 i 6 lat). Założenie sprawy do sądu należy do czynności przerywających bieg przedawniania roszczenia. Wynika to z faktu, że nadal ustawodawca nie wprowadził zapisu, iż na czas stanu zagrożenia epidemiologicznego albo stanu epidemii zawieszone są również terminy materialne.
Czy są nadal prowadzone postępowania egzekucyjne, licytacja nieruchomości?
Komornicy sądowi nadal prowadzą postępowania egzekucyjne, przyjmują wnioski o wszczęcie postępowania. Jest jeden wyjątek – na czas trwania stanu zagrożenia epidemiologicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 nie przeprowadza się opróżnienia lokalu mieszkalnego. W przypadku kiedy nakaz opróżnienia został wydany na podstawie art. 11a ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie – eksmisje komornik przeprowadza. Z uwagi na zakaz zgromadzeń, nie są przeprowadzane również licytacje komornicze.
Jeśli przed ogłoszeniem stanu zagrożenia epidemiologicznego albo stanu epidemii został doręczony pozew, czy mam obowiązek odpisać na pismo?
Na czas trwania stanu zagrożenia epidemiologicznego albo stanu epidemii wszystkie terminy procesowe są zawieszone (z wyłączeniem spraw pilnych) i rozpoczną dalszy bieg dopiero po odwołaniu w/w stanów. Oczywiście można odpisać na pismo, oraz je uzupełnić, w terminie zawieszenia biegu terminu.