Zachowek – radca prawny Koszalin

Sprawy spadkowe potrafią być skomplikowane i wywoływać napięcia w rodzinie. Jednym z najczęściej pojawiających się zagadnień jest zachowek. To instytucja prawa spadkowego, która chroni najbliższych członków rodziny przed całkowitym pominięciem w dziedziczeniu.

Jeśli zostałeś pominięty w testamencie albo czujesz, że Twoje prawa zostały naruszone, możesz dochodzić zachowku z pomocą profesjonalnego radcy prawnego. Nasza kancelaria w Koszalinie pomaga w obliczaniu zachowku, przygotowaniu pozwów i reprezentacji przed sądem.

Co to jest zachowek?

Zachowek to roszczenie pieniężne, które przysługuje określonym członkom rodziny w przypadku dziedziczenia. Ma on na celu zabezpieczenie najbliższych przed sytuacją, w której spadkodawca przekazał cały majątek w testamencie innym osobom lub rozdysponował nim za życia w formie darowizn.

W praktyce zachowek polega na tym, że uprawniony nie otrzymuje konkretnych rzeczy ze spadku, lecz może żądać od spadkobierców testamentowych lub osób obdarowanych zapłaty sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku.

Zachowek a dziedziczenie ustawowe

Zasady zachowku wynikają z regulacji o dziedziczeniu ustawowym. Jeżeli spadkodawca nie pozostawił testamentu, spadek dzielony jest zgodnie z ustawą – w pierwszej kolejności dziedziczą zstępni spadkodawcy i jego małżonek.

W przypadku testamentu uprawnieni, którzy zostali pominięci, nadal mogą wystąpić z roszczeniem o zachowek. Zachowek nie narusza woli spadkodawcy w całości, ale ogranicza ją, zapewniając ochronę rodzinie.

Kto ma prawo do zachowku?

Prawo do zachowku mają:

• zstępni spadkodawcy (dzieci, wnuki, prawnuki),
• małżonek spadkodawcy,
• rodzice spadkodawcy, jeżeli byliby powołani do spadku w przypadku dziedziczenia ustawowego.

Rodzeństwo spadkodawcy nie ma prawa do zachowku.

Co ważne, roszczenie uprawnionego może przejść na spadkobierców tej osoby – wówczas mówi się, że z tytułu zachowku przechodzi roszczenie na spadkobiercę osoby uprawnionej (uchwała SN z 13.02.1975 r., III CZP 91/74).

Wysokość zachowku

Wysokość zachowku zależy od sytuacji życiowej uprawnionego. Zasadniczo:

• zachowek wynosi połowę wartości udziału spadkowego, który przypadłby przy dziedziczeniu ustawowym,
• jeśli uprawniony jest małoletni albo trwale niezdolny do pracy – należy mu się dwie trzecie wartości udziału spadkowego.

Trwała niezdolność do pracy powinna wynikać z orzeczenia lekarskiego lub orzeczenia ZUS.

Przykład: jeśli dziecko spadkodawcy zostałoby powołane do 1/2 spadku w przypadku dziedziczenia ustawowego, to zachowek wynosi 1/4 majątku (lub 1/3, jeśli dziecko jest małoletnie).

Jak obliczyć zachowek?

Obliczanie zachowku odbywa się według ściśle określonych zasad. Pod uwagę bierze się tzw. substrat zachowku, który obejmuje:

• czystą wartość spadku (aktywa pomniejszone o długi),
• wartość darowizn dokonanych przez spadkodawcę,
• wartość zapisów zwykłych i zapisów windykacyjnych.

Nie wszystkie darowizny dolicza się do substratu – wyłączone są m.in. darowizny drobne, zwyczajowo przyjęte, a także darowizny dokonane ponad 10 lat przed otwarciem spadku na rzecz osób innych niż spadkobiercy.

Czystą wartość spadku oblicza się na dzień otwarcia spadku, czyli w chwili śmierci spadkodawcy.

Dochodzenie zachowku – kiedy i jak?

Uprawnieni mogą dochodzić zachowku w drodze negocjacji lub postępowania sądowego. Najczęściej konieczne jest wniesienie sprawy do sądu, jeśli spadkobiercy testamentowi nie chcą zapłacić zachowku dobrowolnie.

Sprawy o zachowek rozpoznaje sąd rejonowy lub okręgowy w zależności od wartości przedmiotu sporu (art. 17 pkt 4 k.p.c.).

Terminy

• Roszczenie o zachowek przeciwko spadkobiercom przedawnia się po 5 latach od ogłoszenia testamentu.
• Roszczenie przeciwko obdarowanym lub zapisobiercom – 5 lat od śmierci spadkodawcy.

Podstawa prawna: art. 1007 k.c. (od 2011 r. termin 5-letni, wcześniej 3-letni).

Uzupełnienie i zmniejszenie zapisów

W praktyce często zdarza się, że spadkodawca jeszcze za życia przekazał majątek w formie darowizny albo w testamencie ustanowił zapis zwykły lub zapis windykacyjny. Może to prowadzić do sytuacji, w której inne osoby uprawnione do zachowku zostaną pokrzywdzone.

W takim przypadku prawo przewiduje możliwość uzupełnienia zachowku – poprzez zmniejszenie wartości darowizn lub zapisów windykacyjnych.

Oznacza to, że osoba, która otrzymała darowiznę lub zapis, może zostać zobowiązana do oddania części majątku lub zapłaty odpowiedniej kwoty, aby zapewnić pozostałym spadkobiercom należny im zachowek

Kiedy można uniknąć płacenia zachowku?

Prawo przewiduje wyjątkowe sytuacje, w których można uniknąć płacenia zachowku. Dotyczy to m.in.:

• przypadków wydziedziczenia w testamencie,
• uznania kogoś za niegodnego dziedziczenia (np. w razie rażącej obrazy czci spadkodawcy, uporczywego postępowania sprzecznego z obowiązkami rodzinnymi),
• gdy roszczenie o zachowek byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

Podstawy prawne: art. 1008–1011 k.c. (wydziedziczenie), art. 928–930 k.c. (niegodność dziedziczenia), uchwała SN z 19.10.2018 r., III CZP 37/18 (możliwość oddalenia/obniżenia zachowku w razie sprzeczności z zasadami współżycia społecznego).

Zachowek a fundacja rodzinna

Nowelizacje przepisów wprowadziły nowe rozwiązania, takie jak fundacja rodzinna. Może ona być sposobem na ograniczenie ryzyka roszczeń o zachowek, choć darowizny i fundusz założycielski doliczone są do substratu zachowku.

Nowe przepisy (art. 1007¹ k.c.) przewidują możliwość rozłożenia płatności zachowku na raty, odroczenia terminu płatności albo jego obniżenia w kontekście fundacji rodzinnej.

Dlatego fundacja rodzinna nie zawsze stanowi pełne rozwiązanie problemu, ale może być narzędziem w planowaniu sukcesji.

Dochodzenie zachowku – rola kancelarii

Sprawy o zachowek wymagają nie tylko znajomości prawa, ale też umiejętności obliczeń i przedstawienia dowodów. Nasza kancelaria radcy prawnego Katarzyny Kujawskiej w Koszalinie oferuje kompleksową pomoc obejmującą:

• analizę sytuacji i ocenę praw do zachowku,
• wyliczanie wysokości zachowku,
• przygotowanie pozwu i wniesienie sprawy do sądu,
• reprezentację w procesie o zapłatę zachowku,
• wsparcie w negocjacjach i mediacjach.

Zachowek – dlaczego my?

Jako kancelaria radcy prawnego prowadzimy liczne sprawy spadkowe, w tym o zachowek. Zapewniamy klientom:

• indywidualne podejście,
• rzetelne wyliczenia wartości darowizn i udziałów,
• doświadczenie w dochodzeniu zachowku przed sądem,
• znajomość przepisów o fundacjach rodzinnych i planowaniu sukcesji.

Skontaktuj się z kancelarią

Jeżeli chcesz dowiedzieć się, czy przysługuje Ci prawo do zachowku, jak obliczyć jego wysokość lub jak przygotować pozew – skontaktuj się z nami. Podczas konsultacji:

• wyjaśnimy Twoją sytuację,
• dokonamy wstępnych obliczeń,
• przedstawimy możliwe scenariusze dochodzenia zachowku.

Podsumowanie

Zachowek to kluczowa instytucja prawa spadkowego, która chroni rodzinę w przypadku, gdy spadkodawca rozdysponował majątek wbrew woli ustawodawcy. Prawo do zachowku mają zstępni spadkodawcy, małżonek i rodzice spadkodawcy, a jego wysokość wynosi połowę lub dwie trzecie wartości udziału spadkowego. Jeśli chcesz dochodzić zachowku, nasza kancelaria radcy prawnego w Koszalinie zapewni Ci wsparcie od początku do końca sprawy – od obliczania zachowku po reprezentację w sądzie.